Метадычныя рэкамендацыі па правядзенні прагулкі ў дзіцячым садзе.

Прагулка  займае ў рэжыме дня дзяцей дашкольнага ўзросту значны час і мае велізарнае педагагічнае значэнне.  Прагулка  арганізуецца два разы ў дзень у першую і ў другую палову дня. Паводле Санітарна - эпідэміялагічным патрабаванням ў дашкольных арганізацыях  рэкамендуецца арганізоўваць прагулкі 2 разы ў дзень.  Рэкамендуемая працягласць штодзённых прагулак складае 3-4 гадзіны.  Працягласць прагулкі вызначаецца  ў залежнасці ад кліматычных умоў.  Пры тэмпературы ніжэй - 15 градусаў і хуткасці ветра больш 7м/с працягласць прагулкі  рэкамендуецца скарачаць.

  Фактычна дзеці гуляюць  менш,  працягласць прагулкі па розных прычынах скарачаецца, а яе аздараўленчы і развіваючы патэнцыял выкарыстоўваецца далёка не ў поўнай меры. Стыхійнасць і аднастайнасць з'яўляюцца тыповымі недахопамі арганізацыі прагулак у сучасным дзіцячым садзе. Мэтанакіраванае і сістэматычнае педагагічнае ўздзеянне нярэдка падмяняецца наглядам за дзецьмі.

Знаходжанне дзяцей на свежым паветры мае вялікае значэнне для фізічнага развіцця. Прагулка  з'яўляецца першым і найболей даступным сродкам загартоўвання дзіцячага арганізма.  Яна спрыяе павышэнню яго вынослівасці і ўстойлівасці да неспрыяльных уздзеянняў навакольнага асяроддзя, асабліва да прастудных захворванняў. 

На прагулцы дзеці гуляюць, шмат рухаюцца. Рухі ўзмацняюць абмен рэчываў, кровазварот, газаабмен, паляпшаюць апетыт. Дзеці вучацца пераадольваць розныя перашкоды, становяцца больш рухомымі, спрытнымі, адважнымі, вынослівымі. У іх выпрацоўваюцца рухальныя ўменні і навыкі,  павялічваецца жыццёвы тонус. Прагулка спрыяе разумоваму выхаванню. Падчас знаходжання на ўчастку ці на вуліцы дзеці атрымліваюць шмат новых уражанняў і ведаў пра навакольны свет: пра працу дарослых,  пра транспарт,  пра правілы вулічнага руху і г.д.  Прагулка развівае назіральнасць,  пашырае ўяўленні пра наваколле, будзіць думку і ўяўленні дзяцей, а таксама вырашае пытанні маральнага выхавання.

Такім чынам, правільна арганізаваныя і прадуманыя прагулкі дапамагаюць ажыццяўляць задачы ўсебаковага развіцця дзяцей.

Задачы адукацыйных абласцей вырашаюцца на прагулцы  падчас рухомых гульняў з дзецьмі,  працоўных даручэнняў, назіранняў, эксперыментаванні з прадметамі навакольнага свету, мэтавых прагулак, самастойнай гульнявой дзейнасці,  дыдактычных гульняў з дзецьмі і складаюць адзін кірунак - пазнавальна-маўленчае развіццё.  Інтаграцыйны падыход дае магчымасць развіваць у адзінстве пазнавальную, эмацыйную і практычную сферы асобы дзіцяці.

Змястоўныя сувязі паміж рознымі часткамі праграмы дазваляюць выхавальніку інтэграваць адукацыйнае ўтрыманне пры рашэнні выхаваўча-адукацыйных задач:

 Аздараўленне дзяцей.

 Фізічнае развіццё.

 Развіццё самастойнасці.

 Пашырэнне далягляду.

 Азнаямленне з навакольным светам.

 Выхаванне эстэтычных пачуццяў, культуры паводзін.

У мэтах паспяховай рэалізацыі пастаўленых задач неабходна перспектыўнае планаванне прагулкі, дзе трэба ўлічваць разнастайныя фактары: пагодныя ўмовы, узрост дзяцей,  наяўнасць адпаведнага абсталявання,  папярэднія заняткі і г.д.  

 Часткі прагулкі:

 Назіранне, разгледжванне;

 Працоўная дзейнасць дзяцей;

 Рухомыя гульні;

 Індывідуальная праца з дзецьмі;

 Самастойная дзейнасць дзяцей.

 Разнавіднасці прагулак:

 Тыпавая - максімальна вольная дзейнасць дзяцей.

 Камбінавана -мэтавая прагулка  і вольная дзейнасць.

 Прагулка - экскурсія – паход.

 Спартыўныя эстафеты.

Дзеці на прагулцы трапляюць у асяроддзе, часткова знаёмую, але якая змяняецца ў залежнасці ад розных акалічнасцяў.  Гэта варта выкарыстоўваць як найлепш для ўсебаковага развіцця і выхавання дзіцяці. Першае, з чым сустракаецца дзіця на прагулцы - гэта велізарны свет прыроды,  з якім неабходна яго пазнаёміць: дапамагчы зразумець,  прыняць, палюбіць і асцярожна да яго ставіцца. Штодня праводзіцца запланаванае назіранне за зменамі прыроды з усімі дзецьмі ці па падгрупах.  Апроч гэтага,  на працягу ўсяго часу прагулкі  дарослы не раз удакладняе, замацоўвае дадзеныя, атрыманыя дзецьмі не толькі падчас арганізаваных назіранняў, але і падчас уласных назіранняў, ведаў.

Назіранне. 

У малодшага дашкольніка яно развіта недастаткова, назіральнасць як якасць асобы адсутнічае, значыць, прыёмы павінны адпавядаць узросту, у першую чаргу гэта апора на арыентыровачныя рэакцыі ў розных формах. Выйшлі дзеці на прагулку  і адразу ўбачылі штосьці незвычайнае ці адзначылі, што змянілася ў навакольным асяроддзі. Можа здарыцца,  што штосьці засталося незаўважаным. Задача дарослага: падтрымаць у дзяцей імкненне заўважаць змены ў прыродным асяроддзі, а калі штосьці выпусцілі - прыцягнуць увагу,  не пакідаць штосьці на потым.  Назіральнасць мяркуе ўменне слухаць і актыўна ўспрымаць пачутае. Але на прагулцы дзіця сутыкаецца з масай якія адцягваюць яго момантаў:  праляцеў матылёк,  шум што праязджаюць  машыны .  Утрымаць увагу дзіцяці малодшага дашкольнага ўзросту вельмі не проста.  Таму назіранні павінны быць нерасцянутымі  па часе (не больш за 7-10 мінут), яркімі, цікавымі, змястоўнымі, якія нясуць у сабе навізну. Гэтаму спрыяюць, па-першае,  самі аб'екты назірання і ўсплеск дадатных эмоцый дзяцей пры іх выглядзе,  па-другое, вобразная гаворка дарослага,  яго ўменне выкарыстоўваць вершаваныя тэксты, загадкі, прыказкі і прымаўкі, якія ўспрымаюцца дзецьмі з вялікай цікавасцю, узбагачаюць іх слоўнікавы запас, развіваюць эстэтычныя пачуцці.  Каб падоўжыць цікавасць да разглядвання, дарослы таксама павінен шырока выкарыстоўваць імкненне саміх дзяцей да актыўных выказванняў і дзеянням шляхам пастаноўкі пытанняў, уласнай зацікаўленасцю, выклікаючы суперажыванне, спагаду, далучацца да незвычайных падзей у навакольным асяроддзі.  Галоўнае - не пакідаць дзяцей абыякавымі пры выглядзе яркіх выяў прыроднага асяроддзя. Падтрыманне цікавасці да штодзённых назіранняў адбываецца за кошт таго, што дзецям кожны  раз  прапануецца новы аб'ект для непасрэднага азнаямлення.  Назіранні за раслінамі, жывёламі,  птушкамі і насякомымі перамяжоўваюцца знаёмствам з людзьмі розных прафесій, азнаямленнем з грамадскім жыццём - жыццём вуліцы. Мэтавыя прагулкі за межы ўчастка таксама спрыяюць узнікненню ўстойлівага жадання назіраць.

Вялікае выхаваўчае значэнне мае працоўная дзейнасць на прагулцы.  Хоць мы не можам прымушаць дзяцей, але мы павінны знайсці такія прыёмы і метады,  яны самі захацелі выканаць гэта даручэнне,  у гэтым важна наша педагагічнае  майстэрства. Важна, каб для кожнага дзіцяці заданні былі пасільнымі,  цікавымі і разнастайнымі,  а па працягласці - не перавышалі 5 - 19 мінут у малодшым узросце і 15-20 мінут у старэйшым узросце.

Формамі арганізацыі працы дзяцей з'яўляюцца:

 Індывідуальныя працоўныя даручэнні;

 Калектыўная праца.

Індывідуальныя працоўныя даручэнні ўжываюцца ва ўсіх узроставых групах.

Калектыўная праца дае магчымасць фарміраваць працоўныя навыкі і ўменні адначасова ва ўсіх дзяцей групы.  

Правядзенне рухомых гульняў на адкрытым паветры забяспечвае выкананне адной з важных задач фізічнага выхавання - удасканаленне функцыянальных сістэм і загартоўванне арганізма дзіцяці. Пры правядзенні рухомай гульні на адкрытым паветры ёсць неабмежаваныя магчымасці комплекснага выкарыстання разнастайных метадаў,  накіраваных на фарміраванне асобы дзіцяці. Пры падборы гульняў улічваецца характар папярэдняй дзейнасці, тэмы тыдня. Так, пасля заняткаў па развіццю мовы, маляванню, лепцы мэтазгодна арганізаваць больш актыўныя гульні.  Аднак пасля дзейнасці, якая запатрабавала ад дзяцей засяроджанай увагі, не рэкамендуецца развучваць новыя гульнявыя правілы.  Не выключаюцца рухомыя гульні і ў дні, калі дзеці займаюцца музыкай і фізкультурай, але ў гэтым выпадку гульні падбіраюць з меней актыўнымі дзеяннямі і праводзяць іх не на пачатку,у сярэдзіне прагулкі. Рэкамендуецца праводзіць тры гульні на працягу прагулкі,  улічваючы розныя гульні:

- маларухомыя;

- гульні сярэдняй актыўнасці;

- гульні з высокай рухальнай актыўнасцю.

Варта адлюстроўваць у планах вывучванне новай гульні і гульні на замацаванне рухальных навыкаў і развіццё фізічных якасцей.  На працягу года праводзіцца прыкладна 10-15 новых гульняў.

Акрамя гэтага арганізуюцца гульні: 

- забавы;

- атракцыёны;

- гульні – эстафеты;

- сюжэтныя рухомыя гульні;

- гульні з элементамі спорту;

- бессюжэтныя рухомыя гульні;

- народныя гульні;

- карагодныя;

- спартыўныя практыкаванні.

Выбар гульні залежыць ад пары года, надвор'я, тэмпературы паветра, ад тэмы тыдня, ад жадання дзяцей, ад часу правядзення прагулак. 

У гарачае надвор'е мэтазгодна праводзіць гульні з вадой; спартыўныя практыкаванні:  язда на ровары. Узімку катанне на санках, каньках, слізгаценне на нагах па ледзяных дарожках,  хада на лыжах. Арганізуюцца спартыўныя забавы,  праводзяцца фізкультурныя святы. Выбіраючы для дзяцей гульню, педагог павінен ставіць задачы не толькі рухальнага характару - замацаваць навык таго ці іншага руху,  але і псіхалагічнага - развіваць пачуццё таварыства, узаемадапамогі. Для гэтага падыходзяць гульні: “Дай руку”,  “Гарэлкі”, “Палачка-ратавалачка” і г.д. Методыка правядзення рухомых гульняў у старэйшай групе прадугледжвае комплекснае выкарыстанне метадаў і прыёмаў:

- наглядных: паказ руху,  слыхавыя і зрокавыя арыенціры, імітацыя;

- славесных: назва гульні, тлумачэнне, указанні,  распараджэнні, каманды, апісанне, аналіз дзеяння, адзнака, пытанні да дзяцей, славесныя інструкцыі;

- практычных: выкананне рухаў без змен і са зменамі, удзел у спаборніцкіх гульнях, самастойнае правядзенне гульняў у розных умовах.

Дзеці дашкольнага ўзросту гуляюць у самыя разнастайныя гульні. Вырашальная роля ў кіраўніцтве гульнямі належыць педагогу,  але надзвычай важна падахвочваць дзяцей да самастойнасці, выяве творчай ініцыятывы пры арганізацыі і правядзенні гульняў.  Трэба імкнуцца да таго,  каб дашкольнікі навучыліся гуляць у рухомыя гульні па ўласным жаданні, выконваючы асноўныя правілы, выконваючы дысцыпліну, даводзячы гульню да канца. Рухомая гульня - незаменны сродак папаўнення дзіцем ведаў і ўяўленняў пра навакольны свет,  развіцці мыслення,  кемлівасці,  спрыту,  каштоўных маральна-валявых якасцяў.  Рухомая гульня стымулюе актыўную рухальную дзейнасць дзяцей.  Малаважная стомленасць,  якая выклікаецца ўдзелам у такіх гульнях, карысная: сістэматычна паўтараючыся; яна спрыяе прыстасаванню арганізма да павышанай фізічнай нагрузкі, павелічэнню працаздольнасці.  Задача стварэння ўсіх неабходных умоў для таго, каб дзеці раслі фізічна здаровымі,  дужымі,  з'яўляецца адной з найважных.  Таму правільна пастаўленай выхаваўчай працай можа лічыцца толькі тая,  у рамках якой вялікае месца займае фізічнае выхаванне дзяцей.

Індывідуальная праца на прагулцы  старанна плануецца.  Яна накіравана на замацаванне,  якіх - небудзь навыкаў, вывучванню фізкультурнага практыкавання з адным ці некалькімі адсталымі дзецьмі, на адпрацоўку гукавымаўлення,  завучванне вершаў,  на замацаванне матэрыялу па ўсіх частках праграмы,  фарміраванне маральных якасцяў. Важна, каб дзіця, з якім вядзецца індывідуальная праца, разумеў яе неабходнасць і ахвотна выконваў прапанаваныя заданні.

Самастойная дзейнасць дзяцей на прагулцы таксама мае патрэбу ў пісьменным кіраўніцтве. Падчас самастойнай гульнявой дзейнасці дзеці адлюстроўваюць уражанні,  атрыманыя падчас  экскурсій, паўсядзённага жыцця,  засвойваюць веды пра працу дарослых.  Адбываецца гэта падчас сюжэтна-ролевых гульняў.  Адным з выглядаў творчых гульняў з'яўляюцца будаўнічыя гульні з прыродным матэрыялам: пяском, глінай, дробнымі каменьчыкамі і г.д.

Для арганізацыі самастойнай дзейнасці неабходна стварыць умовы: атрыбуты, вынасны матэрыял, прылады працы для працоўнай дзейнасці. Неабходна выконваць санітарна - гігіенічныя патрабаванні да захоўвання  вынаснога матэрыялу.

Пачынаючы з сярэдняй групы з дзецьмі павінны перыядычна ў вызначанай сістэме праводзіцца прагулкі за  межы ўчастка, якія аказваюць вялікі ўплыў на пашырэнне ўяўленняў дзяцей пра навакольную рэчаіснасць, працу дарослых у сельскай гаспадарцы, на будаўніцтве, транспарце і інш. Утрыманне гэтых прагулак вызначаецца праграмай па азнаямленню дзяцей з навакольным  жыццём. Аднак варта памятаць,  што нельга перагружаць дзяцей назіраннямі,  не трэба імкнуцца адразу паведамляць дзецям усё пра дадзены аб'ект, з’яву.  Але ў той жа час неабходна прадугледжваць паведамленне дзецям элементаў новага,  што будзе спрыяць развіццю цікавасці дзяцей да ведаў. Арганізацыя гэтых прагулак  патрабуе ад выхавальніка стараннай прадуманасці і падрыхтаванасці.

На працягу ўсяго года ў абавязковым парадку праводзіцца і вячэрняя прагулка. Бо дарослы дадаткова заняты сустрэчай з бацькамі, на вячэрняй прагулцы  не праводзіць  арганізаванае назіранне  і працоўныя дзеянні.  На фоне самастойна гуляючых дзяцей педагог можа штосьці расказаць і паказваць ім, пагутарыць з адным-дзвюма на цікавую для іх тэму, арганізаваць індывідуальныя гульні-забаўкі,  панаглядаць з падгрупай дзяцей за якой-небудзь незвычайнай з'явай ці падзеяй,  што  заўважылі яны самі.  Аднак неабходна мець на ўвазе, што ўвечар не варта праводзіць гульні вялікай рухомасці, узбуджальных нервовую сістэму дзяцей.  Пры арганізацыі ўсіх відаў дзейнасці падчас прагулак варта ўлічваць індывідуальныя асаблівасці дзяцей, стан іх здароўя: больш актыўна  выкарыстоўваць метады і прыёмы, якія спрыяюць фарміраванню,  засваенню маральных нормаў паводзін. 

Галоўнае - зрабіць так,  каб на прагулцы  не было сумна.     Калі прагулкі змястоўныя і цікавыя, дзеці,  як правіла, ідуць на прагулку  з вялікім задавальненнем і радасцю. Для выхавальнікаў прагулка - гэта ўнікальная магчымасць не толькі аздаравіць дзяцей,  але і ўзбагаціць дзіця новымі ведамі, паказаць досведы,  матэрыял для якіх падае сама прырода,  развіць увагу,  памяць і т.п.

Літаратура: Інтэрнэт-сайт “Дашкольная адукацыі.Метадычныя рэкамендацыя для выхавальнікаў”